İşçinin ücret hakkı nedir?
Ücret, bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından para ile ödenen meblağdır.
İşçi çalışmasa bile ödenen ücret vardır örneğin; hafta tatili, ulusal bayram, tatil günleri, yıllık ücretli izinde alınan ücretlerdir. Bunlara sosyal ücret denilir. Temel ücret ise çıplak ücrettir. Para ile ödenmek zorundadır. İşçinin çalışması sonucu yapılan ödemelerdir.
Giydirilmiş ücret, geniş anlamda ücrettir. İkramiye, prim, sosyal yardımlar vesaire giydirilmiş ücretlerdendir. Yani temel ücret ekstrası verilen ücrettir.
Bazen ödemeler temel ücret üzerinden bazıları da geniş ücretten kararlaştırılır. Örnek vermek gerekirse; hafta tatili, ulusal bayram, yılık izin gibi ücretler temel ücret üzerinden ödenirken ihbar, kıdem ve iş kazası ve meslek hastalığından doğan tazminatlar giydirilmiş ücret üzerinden hesaplanacaktır.
Ücret Türleri :
1)Zamana Göre Ücret = Çalışma süresine bağlı olarak verilir. Maktu olarak da belirlenebilir zamana göre de belirlenebilir.
2) Yüzde usulü ücret = Lokanta gibi yerlerde yüzde usulü ücret uygulanabilir.Örnek: Bahşiş vs.
Böyle bir durumda işçi maaşı asgari ücretten az olamaz. Bu tür ücretlerin verildiğini işveren ispatla yükümlüdür.
3) Parça başına(akort) veya götürü ücret = Her bir parça için bir ücret ödenecektir. Götürü usulü ücrette de belli bir hesaplama yapılamaz genelde devamlılık arz etmeyen işlerde ücret budur.
4) Primler = Başarılı olan işçilere verilir.
5) İkramiyeler = Özel durumlarda verilen ek bir ücrettir. Bütün işçilere uygulanır. İşçinin ikramiye alması için dönem sonuna kadar çalışması gerekmez . İşten ayrılsa da süreyle alakalı olarak ikramiyenin ödenmesi gerekir.
6)Komisyon- Aracılık Ücreti = İşçinin yaptığı iş karşılığında elde edilen gelirin belli bir yüzdesinin alacağının kararlaştırıldığı ücrettir. Maaşı tamamen bu da olabilir maaşına ek de olabilir. Aracı olan 3. kişi ile ilişki kurulursa işçinin bu ücreti talep hakkı doğacaktır. Eğer işverenin kusuru olmadan iş ifa edilmezse ise işçinin talep hakkı kalkacaktır.
7) İşin sonucundan pay alma = Sözleşme ile işçiye ücretle birlikte üretilenden, cirodan veya kardan belli bir pay verilmesidir.
İşveren, bir sözleşmeyle ayrıca belirlenmemişse işçinin zam talebini kabul etmek zorunda değildir. Ancak asgari ücretle çalışan işçi varsa ve asgari ücret arttıysa işveren bu zammı yapmak zorundadır. Asgari ücretten kesinti yapılamaz. Ücret ödendiğinin ispatı işverene tabidir. Tanıkla ispat edemez. Ücret zamanaşımı 5 yıldır.
Ödenmeyen ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz uygulanır.
Ödeme gününden itibaren 20 gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen ücret varsa, işçi; iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir ve ücret ödenmemesi giydirilmiş ücreti kapsar örnek; ikramiye ödenmediği durumda çalışmaktan kaçınabilir. Mücbir sebebe işveren sebep olmamalıdır. İşçilerin ödemeleri vaktinde yerine getirilmez de topluca görev yapmazlar ise işçilerin yaptığı bu durum grev sayılamaz. İşçilerin iş yapmaktan kaçındığı sürelerin ödemesi yapılamaz. İşçi bunu talep edemez. Aynı zamanda işveren bu nedenden dolayı işçileri feshedemez ve yeni işçi alamaz.