İş sözleşmeleri 4 nedenle sona erer. Bunlar:
1) İkale Sözleşmesi 2) Belirli Sürenin Sona Ermesi 3) Ölüm 4) Sözleşmenin Feshedilmesi’dir.
İkale, karşılıklı ve birbirine uygun iki irade açıklaması ile iş akdinin son bulması söz konusudur.
Belirli sürenin sona ermesi ile son bulmada aksi kararlaştırılmamışsa fesih bildirime gerek olmadan süre sonunda iş akdi kendiliğinden son bulur. Örtülü olarak devam ediliyorsa da en baştan itibaren geçerli olmak üzere sözleşme, belirsiz süreli iş sözleşmesine dönüşür.
Ölüm halinde konuyu ikiye ayırmak gerekecektir. İşçinin ölümü durumunda sözleşme sona erer. Ölen işçi,kıdem tazminatına hak kazanamadığında geride kalanlara(yakınlarına,ailesine) ölüm tazminatına hükmedilir, eğer kıdem tazminatına hak kazandı ise işçinin kıdem tazminatı destekten yoksun kalanlara verilir. Hal böyle iken , işverenin ölümü ile birlikte iş akdi sona ermez. İşverenlik vasfı/sorumlulukları/hakları/borçları mirasçılarına geçer. İstisnası işverenin kişiliği göz önüne alınarak kurulan sözleşmelerdir. Örneğin doktorluk mesleğinde doktorun şahsi özelliklerine güvenerek hastalar gelmektedir. Doktor öldükten sonra, ailesinden doktorluk sorumluluklarını alması beklenemez.
Süreli Fesih ile sona erme durumu ise, İş Kanunu 17. Maddedeki bildirim sürelerine uymak koşulu ile belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshedilmesini sağlayan sözleşmeyi sona erdirme durumudur. İş güvencesine tabi olan işçilerle, işyeri sendika temsilcilerinin feshinde, fesih gerekçesi gösterilmesi zorunludur. Fesih bildirimi yazılı olarak yapılmalıdır. İş güvencesine tabi olmayan işçilerin sözleşmelerinin feshinde yalnızca bildirim yeterlidir.
Fesih bildirim süreleri nedir? 6 aydan az çalışmış işçi için 2 hafta, 6 ay-1.5 yıl çalışan işçi için 4 hafta, 1.5 yıl-3 yıl çalışanlar için 6 hafta , 3 yıldan fazla çalışanlar için 8 haftadır. Bildirim süreleri boyunca sözleşme bütün hak ve borçlarıyla birlikte devam eder. Bu süreler içinde tarafların haklı nedenle derhal fesih hakları vardır.
Bildirim süresinin peşin ödenerek iş sözleşmesinin feshi de mümkündür. İşveren bu ücreti işçiye vermek suretiyle sözleşmesi derhal feshedilir. İşçi de bunu yapabilir. İşveren bildirim süreleri işlerken kalan sürenin ücretini işçiye vererek fesih yapamaz. İhbar bildiriminin peşin ödenerek işveren tarafından iş sözleşmesinin sona erdirildiği durumlarda , bildirim süreleri için sayılan kıdem, iş sözleşmesi zammı, kıdem tazminatındaki tavan ücret artışı gibi doğan hakları işçi isteyemeyecektir. Fakat bu haklardan işçiyi yararlandırmamak için işveren kötüye kullanmışsa bu hakkı o zaman işçi de haklarını talep edebilecektir.
Asıl en önemli konu ise Usulsüz fesih konusu olacaktır. Usulsüz fesihte, taraflardan birinin bildirim süresi verilmeden ya da eksik verilerek yada peşin ödemeyle fesih yapılması halinde ücretin hiç veya eksik ödenmesi durumunda ortaya çıkan bir durumdur. Usulsüz fesihte şu tazminatlara hak kazanılır: İhbar tazminatı, kıdem tazminatı, maddi ve manevi tazminat, kötü niyet tazminatı, sendikal tazminat.
İş sözleşmesinin, İş kanunun 17.maddesinde belirlenen sürelere uyulmaksızın feshedilmesi durumunda , iş sözleşmesini fesheden tarafın ihbar sürelerine ait ücret miktarında karşı tarafa ödemekle sorumlu olduğu tazminat türüne ihbar tazminatı denir. İhbar Tazminatında feshi yapan taraf bu tazminatı ödemek zorundadır. Yalnızca belirsiz süreli iş sözleşmelerinde olur.
Kıdem tazminatı ; işçinin, iş akdinin haklı nedene dayanmaksızın yada geçerli nedenle feshi durumunda her kıdem yılı karşılığı ortalama otuz günlük brüt ücrete karşılık gelecek şekilde hak kazandığı bir tazminat türüdür.Kıdem tazminatında ise, 1 yıldan fazla çalışmış işçi kıdem tazminatına hak kazanacaktır.
Maddi manevi tazminat: Maddi tazminat ihbar tazminatını aştığı takdirde istenebilir. Aşan tutarın ispat edilmesi gerekir. Kişilik hakları ihlal olmuş işçi de manevi tazminat talep edebilir.
Kötü niyet tazminatı: Objektif iyi niyet (dürüstlük) kurallarına aykırılıkta bu tazminat isteğinde bulunulabilir. İş güvencesine tabi olan işçiler bu tazminatı talep edemez. İş güvencesine tabi olmayan işçiye bu durum yaşatılırsa işçiye bildirim süresinin 3 katı kadar tazminat ödenir.
Sendikal tazminat, Sendikal tazminat, işçilerin belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri, belli bir sendikadaki üyeliği sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri veya herhangi bir sendikaya üye olmaları veya olmamaları halinde iş akdinin sona erdiği durumlarda istenilebilecek tazminat türüdür. İşe devam ederken de talep edilebilir. Sendikal sebeple ayrımcılık yapılırsa işçi ayrıca ayrımcılık tazminatı talep edemez.