SOYBAĞININ REDDİ DAVALARI

‘Soybağı’ terimi, 743 sayılı eski Medeni Kanun’un kullandığı ‘nesep’ teriminin yerine, 4721 sayılı Yeni Medeni Kanun tarafından hukuk diline kazandırılan bir terimdir. Soybağı terimi biri geniş anlamda diğeri dar anlamda olmak üzere iki farklı anlamda kullanılır. Geniş anlamda soybağı, bir kimse ile onun ataları arasındaki biyolojik ve doğal bağlantıyı, dar anlamda soybağı ise yalnızca çocuklarla ana ve babaları arasındaki bağlantıyı ifade eder. Yeni Medeni Kanun’un aile hukuku kitabında düzenlenmiş olan soybağı bu dar anlamdaki soybağıdır. Soybağının reddi davası, kanunda düzenlenen kocanın babalığı olarak da adlandırılan; başka bir deyişle babalık karinesinin aksini ispatlamak maksatlı açılan bir dava türüdür. Soybağı, çocuklar ile anne baba arasındaki bağlantıyı ifade eder. Soybağının kurulması bakımından analık karinesi kesin olup, babalık karinesi yani kocanın babalığının aksi ispatlanabilir. Bu nedenle soybağının reddi davası, babalık karinesinin aksini ispat için açılır.

Türk Medeni Kanunu m.285; evlilik devam ederken veya evliliğin sona ermesinden başlayarak üç yüz gün içinde doğan çocuğun babası kocadır demek suretiyle bir karineye, babalık karinesine yer vermiştir. Ancak çocuk evlilik içinde doğmasına veya ana rahmine düşmüş olmasına rağmen kocadan olmayabilir. Böyle bir halde kanun, kocaya, çocuğun kendisinden olmadığını ispatlamak suretiyle onunla arasında oluşan soybağını ortadan kaldırma imkânı vermiştir. Kanun tarafından kocaya bu imkân tanınmamış olsaydı koca aslında kendisinden olmayan çocuğun bakım ve nafakasını karşılamak zorunda kalabileceği gibi çocuğun kendisine mirasçı olması durumu ile de karşı karşıya kalacak idi. İşte bu gibi sorunların aşılması amacıyla soybağının reddi müessesesi düzenlenmiştir.

Evlilik devam ederken veya evliliğin sona ermesinden başlayarak 300 gün içinde doğan çocuğun babası koca olarak kabul edilir. Bu süreye iddet müddeti denilmektedir. Evlenmeden başlayarak en az yüz seksen gün (180 gün) geçtikten sonra ve evliliğin sona ermesinden başlayarak en fazla üç yüz gün (300 gün) içinde doğan çocuk evlilik içinde ana rahmine düşmüş sayılır. Buna babalık karinesi denilmektedir ve babalık karinesi gereği çocuğun evlilik birliği içerisinde doğmuş olduğu kabul edilerek koca ile çocuk arasında soybağı kurulur. Ayrıca iddet müddeti sona ermeden kadının yeniden evlenmesi mümkün değildir. Bu kuralın istisnası kadının iddet müddetinin kaldırılması davası açmak suretiyle hamile olmadığını ispat etmesidir.

Türk medeni kanununun devamında madde 286’ya göre; Koca, soybağının reddi davasını açarak babalık karinesini çürütebilir. Bu dava ana ve çocuğa karşı açılır. Çocuk da dava hakkına sahiptir. Bu dava ana ve kocaya karşı açılır. Soybağının reddi, yenilik doğuran bir dava niteliği taşıyan soybağının reddi davasının açılarak babalık karinesinin çürütülmesini ve böylece çocuk ile baba arasındaki soybağının ortadan kaldırılmasını ifade eder. Soybağının reddi davasını açma hakkı prensip itibariyle kocaya tanınmıştır. Ancak kanun koyucu koca dışında çocuğa, şartların oluşması halinde kocanın altsoyu ile ana ve babasına ayrıca baba olduğunu iddia eden kişiye de dava açma hakkı tanınmıştır. Kocanın dava açma süresinin geçmesinden önce ölmesi veya gaipliğine karar verilmesi yahut da ayırt etme gücünü sürekli olarak kaybetmesi halinde dava hakkı, çocukla birlikte mirasçı olanların veya çocuk sebebiyle mirasın dışında kalanların hepsine değil, fakat bunlardan sadece kocanın alt soyuna, anasına ve babasına tanınmıştır. Bunun dışında dava açabileceklere baba olduğunu iddia eden kişi de ilave edilmiştir.

Çocuk dışındaki dava açma hakkı olanların açacakları soybağının reddi davasında davalı olarak ana ve çocuk gösterilir. Çocuğun açacağı soybağının reddi davasında ise davalı olarak ana ve koca gösterilir. Soybağının reddi davasının çocuk tarafından açılması durumunda davalı koltuğunda ana ve koca oturur. Davanın çocuk adına kayyımca açılması durumunda da davalı taraf yine ana ve kocadır. Davanın çocuk tarafından veya onun adına kayyımca açılması durumunda da ana ve koca arasında mecburi dava arkadaşlığı bulunur. Soybağına ilişkin davalar, taraflardan birinin dava veya doğum sırasındaki yerleşim yeri mahkemesinde açılır.

 Koca, davayı, doğumu ve baba olmadığını veya ananın gebe kaldığı sırada başka bir erkek ile ilişkide bulunduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl içinde açmak zorundadır. Çocuk, ergin olduğu tarihten başlayarak en geç bir yıl içinde dava açmak zorundadır. Gecikme haklı bir sebebe dayanıyorsa, bir yıllık süre bu sebebin ortadan kalktığı tarihte işlemeye başlar. Çocuk için kayyım atanmışsa, atanmış olan kayyım, atama kararının kendisine tebliğinden itibaren 1 yıl içinde soybağının reddi davasını açmak zorundadır. Bu davayı açmakta haklı menfaati bulunan kimseler de, örneğin kocanın alt soyu, anası, babası veya çocuğun gerçek babası olduğunu iddia eden kişi; çocuğun doğumunu veya kocanın ölümünü ya da kocanın ayırt etme gücünü sürekli olarak kaybettiğini veya koca hakkında gaiplik kararı verildiğini öğrenmelerinden başlayarak bir yıl içinde soybağının reddi davasını açabilirler.