Polikistik Over Sendromu Nedir, Oluşum Sebepleri Nelerdir?

Karaman Özel Selçuklu Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı  Dr. M.Sedat YİĞİT, kadınlarda en sık görülen hormon bozukluğu olan, genel sağlık ve üreme sağlığını yakından ilgilendiren Polikistik over sendromu (PCOS) hakkında detaylı bilgiler verdi.  Opr. Dr.  M.Sedat YİĞİT’ın PCOS’la ilgili hazırladığı detaylı yazının giriş bölümünü oluşturan ‘PCOS nedir, oluşum sebepleri nelerdir ve hangi belirtileri gösterir’ konularının işlendiği yazıyı bu sayımızda okuyucularımızla paylaşıyoruz. 

Öncelikle polikistik over sendromunun tanımını yapmak gerekir. Polikistik over kelime anlamı olarak içerisinde çok sayıda yumurtacık içeren yumurtalık demektir.  PCOS tanımı konusunda uluslar arası platformlarda hala devam eden tartışmalar vardır. Burada odaklanması gereken nokta polikistik over sendromunun bir sendrom olması ve sendrom tanımı alan hastalıklarda belirtilerin bir arada ve aynı zamanda gerçekleşmesi zorunluluğunun olmamasıdır. PCOS belirtileri kadın yaşlandıkça, beslenme alışkanlıkları ve vücut ağırlığı değiştikçe değişkenlik gösterir. Nedeni tam bilinmemektedir ve oluşumu ile ilgili çok sayıda ispatlanamamış bilgiler bulunması nedeni ile teoriler hastalığı olarak adlandırılır. Bu teorilerin bazılarında anne karnında başlayıp, ölüme kadar devam eden, hayatın farklı dönemlerinde, kendini farklı bulgularla ortaya koyan bir hastalık bütünü olarak tanımlanmaktadır.  Ailesel yatkınlığın da eşlik ettiği bir yumurtalık hastalığı olarak düşünülmektedir.  

Genellikle ergenliğin başlamasıyla bazen de ilk adetle beraber ortaya çıkar. Bu 13-15 yaşları arasındadır.  Nadir aralıklarla adet görme ki yılda 9 veya daha az adet görme olarak tanımlanır ve erkeklik hormonu fazlalığının bulguları (kanda testosteron yüksekliği ve/veya tüylenmede artma, yağlı cilt, sivilce, erkek tipi saç dökülmesi, seste kalınlaşma gibi) bulguları eşlik eder. Hastaların yaklaşık %50 sinde kilo fazlalığı veya şişmanlık mevcuttur. PCOS’un kilo almaya biyolojik yatkınlık yapması tartışmalı bir konu olsa da kilo fazlalığının tablonun tüm özelliklerini olumsuz etkilediği bir gerçektir. Sağlıklı bir yaşam sürme konusunda toplumun tüm fertleri kilo fazlalığı ile mücadele etmelidir.  Her iki cinste kilo fazlalığı bütün organ sistemlerini olumsuz etkilemektedir. Yalnız PCOS’lu olgular aşırı kilo almamaya çok daha fazla özen göstermelidirler; çünkü kilo fazlalığı PCOS’ da tüm şikâyetleri ve bulguları, yani adet düzensizliği, tüylenmede artma, gebe kalmada sıkıntı ve metabolik riskleri olumsuz etkileyen bağımsız bir risk faktörüdür. 

PCOS’un merkezinde herhangi bir nedenle yumurtlama işlevinin yarım kalması yer alır. Yumurtlamanın yarım kalması, içinde yumurta hücresini barındıran follikül adlı yapının yumurta hücresini olgunlaştıracak ve çatlayarak bu hücreyi serbest bırakacak büyüklüğe ulaşamaması ve milimetrik çaplarda kistik bir yapı olarak yumurtalık içinde yerini almasına neden olur. Yumurtlama işlevi bu şekilde yarıda kalmaya devam ettiği sürece her ay yumurtalık içindeki ufak kistlere bir yenisi katılır ve yumurtalıklar bir süre sonunda çok sayıda kist içeren ve ileri durumlarda normalden büyük çaplara ulaşan yapılara dönüşürler. Follikül gelişimi yumurtalıkların dış yüzeyine yakın kısmında olduğundan her yarım kalan adet döngüsünde sayısı artan bu kistler yumurtalığın yüzeye yakın kenarı boyunca dizilirler. Yarıda kalan yumurtlama sonucunda oluşan kistik yapı içerisinde hormon üretimi dengesizdir. Artmış testosteron üretimi ve bu artışın kan seviyelerine yansıması sonucunda tüylenme ve sivilcelenmede artış, ciltte yağlanma, erkek tipi saç dökülmesi hatta seste kalınlaşmaya dek varabilen sonuçlar oluşur. Yumurtlama adet döngüsünün düzeninin tam ortasındaki mekanizmadır.  Yumurtlamanın aksaması adet kanamalarının gecikmeli olarak ve beklenmedik zamanlarda normalden fazla olmasına neden olmaktadır. Bu aksama da üreme çağında olan ve gebelik planlayan bir kadında gebe kalamama sorununu da beraberinde getirir.