İlki 1988 yılında yapılan Uluslararası Türk Dili Kurultayı’nın onuncusu 26-27 Eylül 2024 tarihlerinde Ankara’da gerçekleştirildi. Türk Dil Kurumunun (TDK) ev sahipliğinde düzenlenen program, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumunun (AYK) birkaç ay önce hizmete giren yeni yerleşkesinde icra edildi. Kurultayın açılış törenine Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Dr. Serdar Çam, AYK Başkanı Prof. Dr. Derya Örs, TDK Başkanı Prof. Dr. Osman Mert, Türk Akademisi Başkanı Prof. Dr. Şahin Mustafayev, Türkmenistan Büyükelçisi Mekan Ishanguliyev, Yunus Emre Enstitüsü Başkanı Prof. Dr. Abdurrahman Aliy ve MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanı Prof. Dr. Cihad Demirli’nin yanı sıra kamu kurumlarından temsilciler ile çok sayıda akademisyen ve öğrenci katıldı.
ÖDÜLLER
Kurultay, yeni yerleşkenin (geniş katılımlı) ilk faaliyeti olarak kayıtlara geçti. 21 ülkeden 167 araştırmacının iştirak ettiği programda açış töreninde “2024 Yılı Türk Diline Hizmet Ödülleri” de sahiplerine takdim edildi. Ödüller, bilimsel araştırmaları ve eserleri ile Türk dilinin hem tarihî hem çağdaş dönemleriyle ilgili sorunlarına ışık tutan Prof. Dr. András Róna-Tas, Prof. Dr. Cengiz Alyılmaz, Prof. Dr. Robert Dankoff ve Prof. Dr. Zeki Kaymaz’a; T.C. Millî Eğitim Bakanlığı ile Avrupa Türkolojisinin öncülerinden Macaristan Eötvös Loránd Üniversitesi Türkoloji Bölümüne verildi.
TDK Başkanı Prof. Dr. Osman Mert konuşmasında önce dil ve Türkçeye dair düşüncelerini paylaştı. Ardından Kurum’un faaliyetleri, hayata geçirmeyi düşündükleri projeler ve gelecek vizyonu hakkında geniş bilgi verdi. Dil olmadan kültürün, milletin, bilimin, üretimin, medeniyetin olamayacağını dile getiren Mert, milletimizin dil vasıtasıyla köklü ve zengin bir miras oluşturduğunu söyledi. Konuşmasında “Ortak Türk Alfabesi”ne özel bir bölüm ayıran Mert; varılan mutabakatın tarihî ve stratejik bir adım olduğunu, eğitimden ticarete her alanda önemli gelişmelere imkân vereceğini ifade etti.
MÜJDELER VE PROJELER
Başkan Mert, TDK’nin kuruluş gayesi ile çağın ihtiyaçlarını birleştirerek hareket ettiğini, bu kapsamda son bir yıl içinde doğal dil işleme çalıştayı, işaret dili çalıştayı, çevrim içi eğitim programları ve söyleşiler düzenlediğini ifade etti. Çalışmaların Kıbrıs, Balkanlar ve Türk dünyasını içine alacak şekilde yürütüldüğünü söyleyen Mert, daha sonra birtakım müjdeler de verdi.
TDK’nin ilk hizmet mahalli olan binayı “Türkçe Müzesi” yapmak istediklerini, Köl Tigin Yazıtı’nın tamamlandığı tarih olan 21 Ağustos gününün her yıl “Uluslararası Türk Dili Günü” olarak kutlanması için ilgili makamlara müracaat ettiklerini söyledi. Ayrıca Türkçenin korunması için hazırladıkları kanun teklifine yönelik taslağın ilgili birimlere sunulduğunu, Kurum bünyesinde “Doğal Dil İşleme ve Yapay Zekâ” ve “Türkçenin Basın Yayın Organlarında Kullanımı” ile ilgili 2 ayrı kol (birim) kuracaklarını da sözlerine ekledi.
AYK Başkanı Büyükelçi Prof. Dr. Derya Örs konuşmasına, X. Uluslararası Türk Dili Kurultayı katılımcıları ile AYK ve bünyesindeki kurumların yeni yerleşkede bir araya gelmesinden duyduğu memnuniyeti ifade ederek başladı. Örs, Atatürk’ün savaş meydanında kazanılan zaferlerin daha büyüğünün kültür ve dil alanında da kazanılması gerektiğini belirten sözlerini vurgulayarak 2017 yılının “Türk Dili Yılı” ilan edildiğini ve bu konuda önemli projeler başlatıldığını, Türkçeye dair her etkinliği, projeyi, öneriyi değerlendireceklerini ifade etti.
Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Dr. Serdar Çam ise 1932’den bugüne ulaşan Türk Dili Kurultayı’nın AYK’nin yeni yerleşkesinde yapılmasının yeni bir süreci başlatması bakımından önemli olduğunu dile getirdi. Dilin birleştirici gücünün önemine dikkat çeken Çam, dünyada ve yaşadığımız coğrafyada barışı tesis etmenin Türkçenin bir öz görevi olduğunu belirtti. Bunun için de bilim insanlarının daha çok ses vermeleri gerektiğine değindi.
X. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, 27 Eylül 2024 Cuma günü 17.30’da yapılan “Değerlendirme Oturumu” ile sona erdi.